🕙Hazırlanma Süresi: 1 - 2 Saat
👨👩👦👦Porsiyon: 6 Kişilik
🍽️Malzemeler:
750 gr yağlı parça veya kıyma et
1,5 kg dolmalık biber
1 kg dolmalık patlıcan
½ kilo domates
2 su bardağı pirinç
1 çorba kâsesi tane sumak
3 yemek kaşığı domates salçası
2 büyük soğan
4 yemek kaşığı pul biber
½ su bardağı sadeyağ
½ demet maydanoz
Yeterince su
Karışık baharat
Nane
Tuz
🧑🏻🍳Hazırlanışı:
Patlıcan ve biberlerin içini oyulur. Sumaklar suda ıslatılır. Yıkanmış pirinç, kuşbaşı doğranmış et, yemeklik doğranmış soğan, sarımsak, kabukları soyulup ince doğranan domatesin yarısı ince ince doğranmış maydanoz ve nane genişçe bir kabın içerisine konulur. Salça, baharat, kırmızı biber, yağ ve su ile ilave edilerek bütün malzemeler iyice yoğrulur. Patlıcanlar, biberler üzerini bir parmak boş kalacak şekilde yoğurulan harç ile doldurulur. Kalan domatesler dilimlenerek dolmaların üzeri kapatılır. Dolma taşı veya porselen bir tabak ile dolmaların üzerine ağırlık yapılır. Suya bırakılan sumaklar süzgeçten geçirilerek suyu, tuz ve su ilave edilerek hafif ateşte pişirilen ekşili dolma yeşil soğan veya cacık ile servis edilir.
Sade Yağlı Ekşili Dolma Tarihçesi:
Sade yağlı ekşili dolma, Güneydoğu Anadolu mutfağının kendine has lezzetlerinden biridir ve özellikle Şanlıurfa, Gaziantep ve Mardin gibi şehirlerde çokça yapılır. Bu dolma türü, sade yağın zengin aroması ile sumak veya limon gibi ekşi tatların bir araya gelmesiyle karakteristik bir lezzet sunar. Ekşili dolma, sade yağın kullanımı ve ekşi tatlarıyla, bölgenin geleneksel mutfağının özgün lezzetlerinden biridir ve yüzyıllardır Güneydoğu Anadolu sofralarında yer bulur.
Sade Yağ: Sade yağ, Osmanlı döneminden bu yana Anadolu mutfağında kullanılan bir tereyağı türüdür ve Güneydoğu Anadolu’da özel bir yere sahiptir. Tereyağının süt katı maddelerinden ayrılmasıyla elde edilen sade yağ, bölgenin sıcak ikliminde bozulmadan saklanabilir ve pişirme sırasında yemeklere yoğun bir lezzet katar. Sade yağ, pilav, dolma ve et yemekleri gibi çeşitli tariflerde kullanılarak, yemeğin aromasını güçlendiren bir yağ türüdür.
Ekşi Tatlar: Ekşili dolmanın yapımında kullanılan sumak, nar ekşisi veya limon gibi malzemeler, Orta Doğu mutfağının ayrılmaz bir parçasıdır ve yemeğe ferahlatıcı bir tat kazandırır. Ekşi tatlar, dolmalarda lezzeti dengeleyici bir unsur olarak kullanılır ve özellikle Güneydoğu Anadolu mutfağında yemeklere özgün bir aroma katar. Ekşili tatların tercih edilmesi, aynı zamanda bölgenin sıcak iklimine uyum sağlaması için ferahlatıcı bir etki sunar.
Sade yağlı ekşili dolma, üzüm yaprağı veya çeşitli sebzelerin oyulup içlerinin pirinç, bulgur, kıyma, soğan, biber salçası ve baharatlarla doldurulmasıyla hazırlanır. Sade yağda pişirilen dolmalar, üzerine ekşi bir sos dökülerek servis edilir. Ekşi sos, dolmalara farklı bir boyut katar ve sade yağın zengin lezzetiyle uyum sağlar.
Geleneksel olarak bayramlarda, özel günlerde ve misafir sofralarında ikram edilen sade yağlı ekşili dolma, kalabalık aile sofralarında ve bölgenin misafirperverliğini yansıtan davetlerde yapılır. Günümüzde hâlâ bölgenin restoranlarında ve evlerinde özenle hazırlanan bu dolma, hem yerel halk hem de bölgeyi ziyaret edenler için vazgeçilmez bir lezzet olarak sofralarda yerini almaktadır. Hem tarihi hem de kültürel değeriyle sade yağlı ekşili dolma, Güneydoğu Anadolu’nun gastronomi kültüründe önemli bir yere sahiptir.